سه شنبه ۱۲ مرداد ۹۵ | ۱۲:۵۶ ۵۱ بازديد
سكته مغزي از آن دست بيماريهايي است كه به يكباره فرد را مبتلا ميكند و تا بخواهيد بجنبيد همه چيز تمام شده است. تازه بعد از سكته است كه متوجه ميشويد چه شده و چه عوارضي را بايد تحمل كنيد.
براي مشاهده كل خبر روي ادامه مطلب كليك كنيد
سكته مغزي از آن دست بيماريهايي است كه به يكباره فرد را مبتلا ميكند و تا بخواهيد بجنبيد همه چيز تمام شده است. تازه بعد از سكته است كه متوجه ميشويد چه شده و چه عوارضي را بايد تحمل كنيد. اكثر افرادي كه سكته مغزي كردهاند، عنوان ميكنند كه همه چيز در عرض چند دقيقه اتفاق افتاده و براي چند دقيقه نميتوانستند هيچ كاري براي بهبود خود انجام دهند. جالب است كه همين عارضه چند دقيقهاي كه مشكلات بسياري را به همراه دارد، عللي طولانيمدت و حتي به اندازه طول عمر دارد.
يعني عوامل گوناگوني در طول عمر دست به دست هم ميدهند و روي هم انباشته ميشوند تا سرانجام خود را به شكل چنين عارضهاي نمايان ميكند. شايد نتوانيم زمان سكته مغزي را پيشبيني كنيم اما مسائل زيادي وجود دارد كه با درنظر گرفتنشان ميتوانيم حدس بزنيم سكته مغزي انتظارمان را ميكشد يا نه.
براي بيماري سختي مثل سكته مغزي اين موضوع ميتواند يك اميدواري بزرگ باشد، چراكه با درنظر گرفتن اين عوامل و جستوجوي آن در خودمان ميتوانيم مراقبت بيشتري از خودمان داشته باشيم. ممكن است شما هم درمعرض خطر باشيد، پس تا دير نشده دست به كار شويد و يكييكي عوامل ايجاد خطر را از زندگي خود حذف يا حداقل تاثيرشان را كاهش دهيد. ما به شما ميگوييم كه چه چيزهايي را بايد جدي بگيريد.
سكته مغزي چيست؟
سكته مغزي را اغلب بهنام «حمله مغزي» هم ميشناسند چون آنچه واقعا رخ ميدهد شبيه چيزي است كه طي حمله قلبي اتفاق ميافتد. در شايعترين اشكال سكته مغزي، وقوع يك گرفتگي باعث مسدود شدن جريان خون در رگهايي ميشود كه منبع تامين خون مغز هستند. رسوبات چربي در ديواره رگهاي خوني اغلب شروع ميكند به مسدود شدن، سپس لختههاي خون در ناحيه اين رسوبات شكل گرفته و اين انسداد را بدتر ميكنند. از طرفي لختههاي خون ميتواند در جاي ديگري از بدن شكل بگيرد و از طريق جريان خون، خود را به مغز برساند، جايي كه ميتواند مسبب سكته مغزي شود.
چرا سكته ميكنيم؟
تقريبا ۸۷درصد از سكتههاي مغزي، سكته مغزي ناشي از لختههاي خون (سكتههاي مغزي ايسكميك) هستند. از طرفي آنها زماني رخ ميدهند كه رگهاي خوني دچار پارگي شده و در مغز خونريزي ميكنند (سكته مغزي هموراژيك). با آگاهي از عوامل شاخصي كه ممكن است شما را در معرض سكته مغزي قرار دهد، ميتوانيد از وقوع ناتوانيها و معلوليتهاي بالقوه و حتي مرگ پيشگيري كنيد.
به چه چيزهايي توجه كنيد؟
هنگامي كه سكته مغزي رخ ميدهد، سلولهاي مغزي شروع به مردن ميكنند، بنابراين شناسايي نشانههاي سكته مغزي و تماس فوري با اورژانس ضروري است. زمان نقش مهمي در نجات بافت مغزي دارد. درمان فوري ميتواند بهطور قابلتوجهي از آسيب ناشي از سكته مغزي كم كند. براي اينكه بتوانيد علائم سكته مغزي را تشخيص دهيد، اين چهار علامت را درنظر داشته باشيد:
صورت: از شخص بخواهيد لبخند بزند. آيا يك طرف صورتش كج ميشود؟
بازوها: از شخص بخواهيد هر دو بازويش را بالا ببرد. آيا يكي از بازوها پايين ميافتد؟
گفتار: از شخص بخواهيد عبارت سادهاي را تكرار كند. آيا صداي صحبت كردن فرد عجيب و غريب شده است و لكنت دارد؟
زمان: اگر بروز اين نشانهها را شاهد بوديد، زمان زنگ زدن فوري به اورژانس فرا رسيده است.
بيحسي و ضعف صورت، بازو و پا بهخصوص اگر يكطرفه باشد، گيجي، اختلال در درك و تكلم ناگهاني، اختلال يكطرفه يا دو طرفه ناگهاني در ديد، اختلال ناگهاني در راه رفتن، سرگيجه، عدم تعادل و هماهنگي حركتي، سردردهاي شديد و ناگهاني بدون علت مشخص همگي ازجمله علائم سكته مغزي هستند كه بايد به آنها توجه كنيد. در ادامه به برخي از شاخصترين عوامل خطرزاي سكته مغزي و راهكارهاي لازم براي بهبود شرايط و پيشگيري از آن ميپردازيم.
سكته مخصوص كهنسالان نيست!
باور غلطي كه وجود دارد اين است كه سكته مغزي، بيماري پيرمردهاست، اما حقيقت اين است كه آمار وقوع آن بين زنان بيشتر از مردان است. درواقع بيش از ۶۰درصد مرگهاي ناشي از سكته مغزي بين زنان رخ ميدهد.
سابقه خانوادگيتان را بررسي كنيد
اگر مادر، پدر، خواهر يا برادرتان سابقه سكته مغزي داشته باشند، خطر بروز اين سكته در شما يكسوم بيشتر خواهد بود. در برخي مواقع، اين خطر به خاطر اختلالي ژنتيكي رخ ميدهد كه ميتواند به سكته مغزي بينجامد. بيماري سلولهاي داسيشكل يك نمونه از اين اختلالات است.
يك جهش ژني كه آن را CADASIL مينامند (اتوزومال غالب سرخرگي مغزي با انفاركتوس و لولكو) هم اختلالي ديگر از اين دست محسوب ميشود. به خاطر داشته باشيد كه نميتوانيد ژنهايتان را تغيير دهيد، اما ميتوانيد سبك زندگي خود را تغيير دهيد، بنابراين هر كاري كه ميتوانيد انجام دهيد تا عادات بد و مخرب مربوط به شيوه زندگيتان را تغيير دهيد.
فراموش نكنيد كه قوميت شما هم در بروز سكته مغزي نقش مهمي ايفا ميكند. خطر بروز سكته مغزي در نژادهاي آمريكايي-آفريقايي نسبت به نژادهاي آسيايي بيشتر بوده و علت اين مسئله تاحدودي به اين خاطر است كه درصد وقوع خطرات قلبي-عروقي كه مسبب سكته مغزي ميشود بين آنها بيشتر است. احتمال وقوع نخستين سكته مغزي بين نژادهاي آفريقايي-آمريكايي تقريبا دو برابر نژادهاي آسيايي است؛ از طرفي ميزان مرگ و مير آنها هم بيشتر بهدليل سكته مغزي خواهد بود.
دود به بدنتان ميرسانيد؟
سيگار كشيدن به سلولهايي كه باعث ترتيب و قرارگيري رگهاي خوني ميشوند آسيب وارد كرده، سرخرگها را ضخيم و نازك ميكند و شرايط را براي شكلگيري لختههاي خون فراهم ميكند. از طرفي فشار خون را افزايش داده، كلسترول HDL (خوب) را كاهش داده و تريگليسيريد را افزايش ميدهد كه همه و همه احتمال بروز سكته مغزي را بالا ميبرد. سعي كنيد از مصرف انواع تنباكو خودداري كنيد و در معرض دود آن هم قرار نگيريد.
تحقيقات نشان ميدهد قرار گرفتن در معرض دود سيگار ديگران، خطر سكته مغزي را حتي بين افراد غيرسيگاري تا ۳۰درصد افزايش ميدهد. اگر نميتوانيد سيگار را به خاطر خودتان ترك كنيد، لااقل اين كار را به خاطر ديگران و بچههاي اطرافتان انجام دهيد. البته به ياد داشته باشيد كه فقط سيگار نيست كه بهعنوان دود و تنباكو عنوان ميشود، قليان هم ميتواند همين تاثيرات را ايجاد كند يا حتي بدتر از سيگار محسوب شود.
تپل هستيد؟
داشتن شاخص حجم بدن (BMI) ۲۵ يا بيشتر از آن، خطر بروز مشكلات قلبي-عروقي را افزايش ميدهد. اين عوامل عبارتند از: فشار خون بالا، مقاومت انسولين و تريگليسيريد بالا. به خاطر داشته باشيد كه حتي كاهش ۵كيلوگرم از وزنتان ميتواند به شكل بارزي به كاهش عوامل خطرزاي مربوط به سكته مغزي مانند كاهش فشار خون و ارتقاي ميزان كلسترول منتهي شود. خوردن ميوه و سبزيجات بيشتر هم در برنامه كاهش وزن، نقش كليدي بازي ميكند. رژيم غذايي مديترانهاي را هم فراموش نكنيد. اين رژيم سرشار از آجيل، روغنزيتون و غلات كامل است كه خطر بروز سكته مغزي را كاهش ميدهد.
تنبل هستيد؟
داشتن سبك زندگي ساكن و كمتحرك ميتواند باعث افزايش خطر سكته مغزي و بسياري عوامل ديگر شود كه مسبب آن هستند. در واقع، افرادي كه ميگويند معمولا در طول هفته ورزش نميكنند -درواقع يكسوم جمعيت ۲۷۰۰۰نفري از افراد تحقيقي كه در دانشگاه آلاباما در اين زمينه انجام شد- خطر بروز سكته مغزي در آنها ۲۰درصد بيشتر است. بهتر است حداقل ۵روز در هفته تمرينات متعادلي مانند پيادهروي سريع يا دوچرخهسواري انجام دهيد. اگر نميتوانيد برنامه ۳۰دقيقه ورزش روزانه را در برنامه روزانهتان بگنجانيد، بهتر است آن را به ۱۵۰ساعت ورزش در هفته تغيير دهيد.
فشار خونتان را اندازه گرفتهايد؟
فشار خون بالا ميتواند تنها عامل خطرزاي مهم قابل درمان در سكته مغزي باشد. علتش آن است كه فشار خيلي زياد داخل رگهاي خوني ميتواند به جداره داخليشان آسيب وارد كند. اين مسئله باعث ضخيم و سفت شدن ديواره سرخرگها ميشود كه در نهايت به بروز انسدادهاي مختلف و لخته شدن و سكته مغزي ايسكميك منتهي ميشود. از طرفي فشار خون بالا ميتواند مسبب خونمردگي در ديواره سرخرگها شود كه منجر به پارگي و خونريزي ميشود و از عوامل شايع سكته مغزي هوراژيك است. به خاطر داشته باشيد كه فشار خون بالا هيچ علامت مشخصي ندارد، بنابراين مادامي كه وضعيت سلامت خود را چك نكنيد، متوجه وجود آن نخواهيد شد.
سعي كنيد سالي يك بار هم كه شده به پزشك مراجعه كنيد تا سلامت بدنتان را چك كند. معيارهاي مربوط به شيوه زندگي مانند رژيم غذايي همراه با مصرف مقدار زياد ميوه و سبزيجات و مصرف نمك به مقدار كم هم باعث ميشود فشار خون كاهش يابد. اگر فكر ميكنيد كارهاي بيشتري در اين زمينه لازم است، مصرف داروها هم ميتواند موثر باشد. به خاطر داشته باشيد كه درباره داروها و علائم مربوط به فشار خون با پزشكتان صحبت كنيد چراكه او ميتواند درباره عوارض جانبي برخي از آنها اطلاعات كافي به شما بدهد.
قلبتان تند ميزند؟
اين بيماري را بهنام فيبريلاسيون دهليزي يا AFib ميشناسند كه طي آن دو دريچه فوقاني قلب (دهليزها) به جاي آنكه بهطور كامل منقبض شوند، دچار لرزش و ارتعاش خواهند شد. اين مسئله باعث ميشود جريان خون در دهليزها دچار همفشردگي شود، خطر لخته شدن خون افزايش پيدا كند و درنتيجه خون لختهشده به مغز رفته و به سكته مغزي بينجامد. به خاطر داشته باشيد كه عدم كنترل فشار خون بالا يكي از دلايل عمده فيبريلاسيون دهليزي است، بنابراين كاهش فشار خون ميتواند باعث كاهش خطر سكته مغزي ناشي از AFib شود.
داروهاي تنگكننده رگها يا داروهاي ضدانعقاد خون هم ميتواند خطرات ناشي از AFib را كاهش دهد. به خاطر داشته باشيد كه تمام داروها داراي امتيازهاي مثبت و منفي هستند، اما تحقيقات نشان ميدهد كه نمونههاي جديد داروهاي ضدانعقاد خون نسبت به داروهايي كه در قديم براي مشكلات خوني استفاده ميشد امنتر و مطمئنتر هستند.
زيادي شيرين هستيد؟
ابتلا به ديابت به معناي بالا بودن قند خون است و بالا بودن قند خون، به رگهاي خوني در كل بدن آسيب وارد كرده و منجر به بروز مشكلات فراواني ازجمله بالا رفتن خطر سكته مغزي خواهد شد. در واقع خطر بروز سكته مغزي در افراد مبتلا به ديابت نسبت به افرادي كه اين بيماري را ندارند 5/1برابر بيشتر است. به خاطر داشته باشيد كه كنترل ميزان قند خون شامل رعايت اقدامات مشابهي به منظور كاهش خطر سكته مغزي خواهد بود، اقداماتي مانند رژيم غذايي سالم و فعاليت و تحرك فيزيكي.
حتي استفاده از داروهاي مخصوص ديابت هم كه گفته ميشود، ميتواند باعث كاهش سكته مغزي شود هنوز بهطور واضح و آشكار به لحاظ علمي مورد تاييد قرار نگرفته است. اخيرا طي تحقيقي محققان دريافتند آن دسته از افرادي كه طي يك بازه زماني ۱۰ساله، بيماريشان تحتنظارت بود، ضرورتا نسبت به افرادي كه با جديت كمتري ميزان قند خون خود را كنترل كردند طول عمرشان بيشتر نبوده اما مشكلات قلبي-عروقي كمتري داشتند ازجمله سكته مغزي.
كلسترول به جانتان افتاده؟
كلسترول بالا –مادهاي چرب و موممانند كه در خون جريان دارد– ميتواند در ديواره سرخرگها جمع شود تا رسوبات و پلاكتها را شكل دهد. اين پلاكتها باعث تنگ شدن رگهاي خوني شده و موانعي را ايجاد ميكند، اما از طرفي ميتواند خون لختهشده را به مغز بفرستد. اگر از ساير بيماريهاي قلبي-عروقي رنج نميبريد، سعي كنيد هر پنج سال حداقل يكبار كلسترول خود را چك كنيد. اگر ميزان LDL يا HDL شما نامتعادل باشد، پزشك داروهايي مانند استاتينها را به منظور كاهش كلسترول و كم شدن خطر سكته مغزي براي شما تجويز خواهد كرد.
آيا سكته قابل درمان است؟
سكته مغزي براساس علت ايجاد به دو نوع خونريزيدهنده و انسدادي تقسيم ميشود و درمان نيز بر همين اساس صورت ميگيرد. در نوع انسدادي، اگر كمتر از سه ساعت از شروع علائم گذشته باشد، از داروي خاصي استفاده ميشود كه شانس بهبود و از بين رفتن علائم را افزايش ميدهد و در موارد نادري نيز ممكن است عوارضي به همراه داشته باشد. تنها درمان دارويي سكته مغزي حاد براي حل كردن لخته در رگ مسدود، آمپولي با عنوان rtpa است.
دوره زماني براي اثربخشي دارو، سه ساعت از زمان شروع علائم و حداكثر 5/4ساعت است كه از آن با عنوان زمان طلايي نام ميبرند. در سكته مغزي براساس آنكه آسيب در كدام ناحيه مغز رخ داده باشد و حجم سكته و رگ درگير چقدر بزرگ يا كوچك باشد، ميزان آسيب متفاوت است. در مورد همه سكتهها نميتوان فرمول واحدي ارائه كرد. بعضي سكتهها با ناتواني دائمي همراه است و بعضي ديگر به شكل قابلتوجهي بهبود مييابد.